به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری، زمانی، مدیر عامل شرکت دانش بنیان پایامنظر زنده رود با بیان اینکه کشور ایران با قرارگیری در اقلیم خشک و نیمه‌خشک و کمبود شدید منابع آبی در سال‌های اخیر، در زمینه احداث و نگهداری فضای سبز شهری با مشکلات متعددی روبرو شده است، گفت: از جمله دلایل این مشکلات استفاده از الگوهای منظرسازی مناطقی با آب‌وهوای معتدل و پرباران (اروپا و آمریکا)، پهنه‌های گسترده چمن‌کاری شده در کنار سیستم آبیاری ناکارآمد است. از سوی دیگر، ایران در سال‌های اخیر با کاهش شدید بارندگی‌ها مواجه بوده است. کاهش بارش‌ها و برداشت‌های بی‌رویه از آب‌های سطحی و زیر سطحی موجب شده رودهای بزرگ و کوچک در کشور یا خشک شده‌اند یا در حال خشک شدن هستند؛ بنابراین، محدودیت منابع آب باید به‌طورجدی در محور توجه سیاستمداران و برنامه‌ریزان قرار گیرد.

وی ادامه داد: از سوی دیگر، در سالهای اخیر به منظور جلوگیری از آلودگی هوا و ایجاد محیط زیست مناسب، نیاز شدیدی به توسعه فضای سبز در داخل و حومه شهرها احساس شده که این امر محل مصرف جدیدی برای آب به وجود آورده است. تخصیص آب برای ایجاد فضای سبز، خصوصا در مناطق خشک و نیمه خشک با مشکلاتی جدی روبرو است، چون در این مناطق، منابع آب شدیدا محدود بوده و اختصاص آب به فضای سبز در رقابت شدیدی با سایر موارد مصرف چون کشاورزی، صنعت و حتی شرب است؛ بنابراین آب اختصاص یافته به آبیاری فضای سبز دارای ارزش زیادی بوده و باید به صورت بهینه و با راندمان زیاد مورد استفاده قرارگیرد؛ لذا ارائه یک الگوی مناسب طراحی مانند  منظرسازی کم‌نیاز به آب  (Xeriscaping) و استفاده از گیاهان بومی‌، سازگار و مقاوم به خشکی به‌منظور مدیریت صحیح پروژه‌های طراحی فضای سبز امری اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد.

به گفته او، شرکت دانش‌بنیان پایامنظر زنده‌رود باهدف طراحی فضاهای سبز با تکیه بر اصول منظرسازی کم‌نیاز به آب و تکثیر گیاهان بومی در جهت رسیدن به توسعه پایدار شروع به فعالیت کرده است.

وی خاطرنشان کرد: با استفاده از منظرسازی کم‌نیاز به آب، مصرف آب 15 تا 60 درصد نسبت به روش متداول کاهش می‌یابد. هزینه‌های نگهداری سالانه در مناظر طراحی شده به روش Xeriscaping بین 35 تا65 درصد کاهش یافته است. این در حالی است که علاوه بر مدیریت منابع آبی و کاهش مصرف آب، هزینه نیروی انسانی، مصرف کود و سموم شیمیایی و درنتیجه آسیب‌های زیست‌محیطی نیز کاهش یافته است. همچنین تولید و کاربرد گیاهان بومی در فضای سبز موجب کاهش مصرف آب و جلوگیری از تعویض مکرر خاک باغچه‌ها با گل‌های فصلی شده و از خروج ارز به دلیل خرید بذرهای غیربومی جلوگیری می‌کند. بنابر اعلام موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال در سه ماهه نخست سال گذشته 76 هزار و 800کیلوگرم بذر چمن به ارزش 332 هزار و 600 یورو وارد کشور شده است.

زمانی در همین راستا به فعالیت های این شرکت که  در چند بخش در حال انجام است، اشاره کرد و گفت:  طراحی انواع مناظر براساس اصول منظرسازی کم‌نیاز به آب متناسب با کشور ایران، طراحی کاشت تخصصی محوطه‌های گوناگون متناسب با اقلیم هر منطقه، طراحی فضای سبز داخلی، تولید و عرضه گونه‌های گیاهی بومی و سازگار با شرایط نامساعد ازجمله خشکی، شوری، گرما و… به منظور استفاده در فضای سبز، تولید و عرضه انواع چمن‌های کم آب بر و مقاوم به شوری و مشاوره و آموزش تخصصی در زمینه نگهداری فضاهای سبز و گیاهان از فعالیت های شرکت دانش بنیان پایامنظر زنده رود است.

زمانی در توضیح کاربردهای چمن آفریقایی ژنوتیپ 88که از محصولات دانش بنیان این شرکت است گفت: چمن به‌عنوان اصلی‌ترین گیاه پوششی در طراحی و ایجاد فضای سبز کاربرد دارد. چمن آفریقاییCynodon dactylon ) ) از پرکاربردترین چمن‌های گرمسیری در فضای سبز است. چمن آفریقایی به کم‌آبی، شوری، گرما و پاخوری بسیار مقاوم است. این چمن تراکم بالا و قدرت ترمیم‌پذیری بسیار خوبی دارد. خوشبختانه تنوع ژنتیکی مناسبی ازاین‌گونه در کشور وجود دارد. در این راستا، جمعیت‌های مختلف این‌گونه از نقاط مختلف کشور جمع‌آوری و پس از انجام آزمایشات متعدد، ژنوتیپ برتر انتخاب و بنام ژنوتیپ 88 نام‌گذاری شد و در حال حاضر به عنوان محصول دانش‌بنیان در کشور ثبت شده است.

وی ادامه داد: چمن آفریقایی ژنوتیپ 88 یک نوع چمن بومی است که دارای خصوصیات ظاهری مناسب از جمله رنگ، بافت و تراکم چمن که در مجموع چمن با کیفیت ظاهری و کاربردی بالا است. مشخصه مهم این نوع چمن، تحمل زیاد به تنش‌های خشکی و همچنین شوری، گرما و پاخوری است که در مقایسه با گونه‌های رایج چمن میزان مصرف آب را تا یک‌پنجم کاهش می‌دهد، ضمن اینکه در برابر شوری آب و خاک مقاومت از خود نشان می‌دهد؛ بنابراین جهت کاهش مصرف آب در فضاهای سبز شهری می‌تواند جایگزین مناسبی برای گونه‌های چمن رایج در کشور باشد.

به گفته او، حوزه کاربرد این محصول فضاهای سبز شهری، صنعتی، خانگی در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری بوده که البته در مناطق سردسیری هم قابل استفاده است اما در این مناطق یک خزان کوتاه مدت دارد که در این زمان هم با توجه به رنگ خزان زیبا در ترکیب با سایر گیاهان موجب زیبایی فضای سبز می‌شود.

زمانی همچنین بر دستاوردهای مهم شرکت پایا منظر زنده رود متمرکز شد و گفت:  این شرکت در سال 1403 موفق به دریافت جایزه مسابقه ملی فن استارز در نمایشگاه فن نما در بخش مدیریت شهری شد و  در سال ۱۴۰۱ موفق به دریافت تأییدیه شرکت‌های دانش‌بنیان از نوع دو توسط معاونت علمی و فناوری و اقتصاد ریاست جمهوری  برحسب محصول دانش‌بنیان چمن بومی بانام چمن آفریقایی ژنوتیپ 88  Cynodon dactylonچمن کم‌نیاز به آب)  در حوزه فناوری زیستی، کشاورزی و صنایع غذایی شد.

وی ادامه داد: در بخش تولید چمن تحقیقات چندین ساله دکتر اعتمادی به‌عنوان محصول دانش‌بنیان چمن بومی بانام چمن آفریقایی ژنوتیپ 88  کم‌نیاز به آب  در چهل و هشتمین رویداد ایده شو با موضوع محیط‌زیست و منابع طبیعی موفق به دریافت لوح تقدیر طرح ویژه رفع چالش‌های زیست‌محیطی اصفهان شد.

به گفته او، در بخش تحقیقات نیز فعالیت‌های دکتر رحیم امیری خواه (دکتری تولید و اصلاح گیاهان زینتی مدیر بخش تحقیق و توسعه) تحت نظارت دکتر نعمت‌الله اعتمادی منجر به تولید  محصولی با عنوان چمن چمانواش بلند ابلق منتج شده که بسیار مقاوم به کم‌آبی است که به‌عنوان پوستر برتر پنجمین کنگره ملی و بین‌المللی گل‌ها و گیاهان زینتی در تاریخ ۲۲ تا ۲۴ شهریور سال ۱۴۰۱ در دانشگاه شیراز شناخته‌شده است.

مدیر شرکت دانش بنیان پایامنظر زنده رود، همچنین در خصوص زمینه کاری این شرکت و محصولات آن  افزود: گیاهان بومی جزو میراث طبیعی یک کشور محسوب شده و سرمایه‌های ارزشمند آن به‌حساب می‌آیند که دامنه کاربردی گسترده‌ای نظیر ارزش زیباشناختی، صرفه اقتصادی و توانایی ذاتی در بهبود اکوسیستم دارند. این گیاهان شامل درختان، درختچه‌ها، گیاهان پوششی، گیاهان گل‌دار و غیره هستند. به طورکلی گیاهان به دلیل سازگاری طولانی‌مدت با شرایط محیطی هر منطقه دارای تحمل بالا به شرایط سخت هستند که می‌تواند در عرصه‌های فضای سبز کاربرد داشته باشد. لذا شرکت دانش بنیان پایامنظر زنده‌رود با کادری متخصص و بهره‌گیری از علم و تجربه در زمینه تکثیر و تولید انبوه گونه‌های بومی در حال انقراض و معرفی این گونه‌ها جهت کاربرد در عرصه‌های مختلف منظر در حال فعالیت است. از این رو، شرکت ما، برای اولین بار موفق به تولید درخت افرای کوهی یا کیکم شده است.

وی در توضیح عملکرد این گیاه گفت: درخت کیکم Montpellier maple با نام علمی  Acer monspessulanum، یک گونه درختی خزان کننده بومی منطقه مدیترانه است که از جنوب غرب اروپا تا شمال آفریقا و کشورهای غرب آسیا از جمله ایران پراکنش دارد. عوامل اصلی تعیین‌کننده که در توزیع فعلی کیکم در طبیعت نقش دارند عبارتند از دمای فصلی، ارتفاع از سطح دریا، میانگین دمای سالانه، میانگین بارندگی سالانه و حداکثر دمای گرم‌ترین ماه سال. پراکنش این گونه در کشور در نواحی مختلف سلسله جبال زاگرس  به عنوان گونه همراه با درخت بلوط و بنه و گاهی اوقات به صورت یک تیپ همراه با ارژن وجود دارد. این گونه بومی کشور به خوبی با تغییرات اقلیمی سازگار است و مقاومت بالایی در برابر خشکی دارد که این ویژگی بارز، آن را به درختی امیدوارکننده برای استفاده در مناظر شهری تبدیل کرده است.

وی ادامه داد: درخت داغداغان یکی از گونه‌های بومی با عمر طولانی است که در کشور دارای پراکنش مناسبی در مناطق مختلف شامل سلسله جبال زاگرس و البرز است. جنس داغداغان در جهان دارای 60 ، 70 گونه بوده و خاستگاه این گیاه نواحی مدیترانه، آمریکای شمالی، جنوب شرقی اروپا، خاور دور، قفقاز، مناطق مدیترانه‌ ای، شمال آفریقا و آسیای جنوب غربی است. در کشور، این گیاه متعلق به بخش کوهستانی ایران - تورانی و منطقه‌ زاگرسی و در استان‌های گرگان‌، مازندران، گیلان، آذربایجان، کرمانشاه، لرستان، اصفهان، کهگیلویه و بویر احمد، چهارمحال و بختیاری، فارس، خراسان، سمنان و تهران پراکنش دارد. یکی از گونه‌های مهم این جنس درخت تا با نام علمی Celtis caucasica Willd.)) است.  درخت تا گونه‌ای زیبا و مقاوم به خشکی است که دیرزیستی آن ممکن است به هزار سال برسد. این گونه از معدود گونه‌های بومی است که در چهار منطقه رویشی (جنگل‌های شمال ایران، ارسباران، زاگرس و ایرانی تورانی) به دلیل سازگاری بالا به شرایط سخت محیطی و مقاومت به آفات و امراض به صورت طبیعی رشد می‌کند. با این‌وجود، تاکنون استفاده گسترده از  این گونه ارزشمند در فضاهای سبز صورت نگرفته است.

گونه بومی بلوط ایرانی ((Q. brantii Lindl از جمله گونه‌های بومی دارای تحمل بالا به شرایط کم‌آبی و دارای عمر طولانی است که نقش بسزایی در حفاظت از طبیعت به عهده دارد و از جهات گوناگون دارای اهمیت است. بلوط زاگرس یا بلوط ایرانی از گونه‌های غالب در جنگل کوهستان‌های زاگرس است که در غرب ایران، شمال عراق و جنوب شرقی ترکیه است.

این محصولات تنها بخشی از تولیدات پایامنظر زنده رود است و در حال حاضر گونه های پوششی، دایمی و درختچه ای مقاوم به خشکی در حال تولید و عرضه به بازار است.

#15